Anadolu Selçuklu sanatında en çok kullanılan figürlerin başında gelen aslan figürü genellikle güneşin, aydınlığın, iyiliğin gücün ve üstünlüğün simgesidir. Heykeli yapılan tek figür olan aslan gücün simgesi olması dolayısıyla hükümdarların sembolü de olmuştur.
Aslan, kudret sembolü olduğundan saray, kale ve şehre giriş kapılarında kötülükten, düşmandan koruyan unsur olarak kullanılmıştır.
Selçuklu aslanları ürkütücü ve heybetli bir karaktere sahip değildir. Stilize ve geometrik olarak ele alınmışlardır. Abidevi olmayan şekilde ve kabaca işlenmiş kütle karakterlidirler. Fakat bir örneği Türk ve İslam Eserleri Müzesi’nde bulunan bazı aslan heykelleri, Avrasya hayvan üslubu dışında kalan Bizans-antik sanat etkili örneklerdir.
Aslan figürü, hayvan mücadele sahnelerinde de önemli bir yer teşkil etmektedir.
Ahşap ve madeni eserlerde de uygulanan aslan figürüne III. Alaeddin Keykubat dönemine (1298-1302) tarihlenen sikkelerde de rastlanmaktadır. Kubadabad Sarayı çinilerinde de aslan figürü hem tek hem de başka hayvan figürleriyle birlikte uygulanmıştır.
Resim 1 Diyarbakır ulu cami
Resim 2 Kayseri Sahibiye Medresesi sütunda aslan başı
Resim 4 Alara Han konsol
Resim 8 Diyarbakır kalesi
Resim 11 Kayseri Döner Kümbet
Resim 12 Doğubayazıt İshakpaşa Sarayı 18.yy sonu
Resim 12 Döner Kümbet
Resim 13 Erzurum Yakutiye Medresesi
Resim 15 Karaman İbrahim Bey İmareti Ahşap Pencere Kanadı (TİEM Env. No: 249, 2012)
Aslan, kudret sembolü olduğundan saray, kale ve şehre giriş kapılarında kötülükten, düşmandan koruyan unsur olarak kullanılmıştır.
Selçuklu aslanları ürkütücü ve heybetli bir karaktere sahip değildir. Stilize ve geometrik olarak ele alınmışlardır. Abidevi olmayan şekilde ve kabaca işlenmiş kütle karakterlidirler. Fakat bir örneği Türk ve İslam Eserleri Müzesi’nde bulunan bazı aslan heykelleri, Avrasya hayvan üslubu dışında kalan Bizans-antik sanat etkili örneklerdir.
Aslan figürü, hayvan mücadele sahnelerinde de önemli bir yer teşkil etmektedir.
Ahşap ve madeni eserlerde de uygulanan aslan figürüne III. Alaeddin Keykubat dönemine (1298-1302) tarihlenen sikkelerde de rastlanmaktadır. Kubadabad Sarayı çinilerinde de aslan figürü hem tek hem de başka hayvan figürleriyle birlikte uygulanmıştır.
Resim 3 Niğde Alaaddin Cami Çörtenler
Resim 5 Kayseri Sultan hanı
Resim 6 Akhan Konsol
Resim 7 Kayseri Sahibiye Medresesi çörten
Resim 9 Silvan Kalesi
Resim 10 Silvan kalesi detay
Resim 14 Aslan Boğa Mücadelesi, Diyarbakır Ulu Cami
Resim 15 Karaman İbrahim Bey İmareti Ahşap Pencere Kanadı (TİEM Env. No: 249, 2012)
Resim 16 Ankara Hacı Hasan Camii Kapı Kanadı (AEM, Öney 1992)
Resim 17 Rahle (Konya Mevlana Müzesi, Ertuğ, 1991)
Resim 18 Kayseri Kalesi Aslan Heykeli
Resim 19 Aslan Heykeli (Muş)
Resim 20 Konya Sur Kapısı (Texier 1865, Alıntı Öney 1969)
Resim 21 Çardak Han
Resim 22 Seyyid Gazi Dergâhı Konsol
Resim 23 Beçin Ahmet Gazi Medresesi Yakınındaki Çeşme Kalıntısı
Resim 24 Beçin Ahmet Gazi Medresesi Yakınındaki Çeşme
Resim 25 Cizre İbn-i Umar Köprüsü (Gertrude Bell Arşivi Resim No: M_089)
Resim 26 Silvan Kalesi (Aslanlı) Burç
Resim 28 Mezar Taşı (Afyon-Boyalıköy Öney 1969)
Resim 29 Mezar Taşı (Afyon-Boyalıköy Topbaş 2006)
Resim 30 Şanlıurfa Harran Kapı 20.yüzyıl başı (K.A.C. Creswell Arşivi No: EA. CA.6614)
Resim 31 Şanlıurfa Harran Kapı (Kürkçüoğlu 1998, Alıntı Parlak 2011)
Resim 32 Şanlıurfa Aslanlı Han (KAC Creswell Arşivi No: ICR0576)
Resim 26 Silvan Kalesi (Aslanlı) Burç 
Resim 27 İncir Han (Karpuz, Dıvarcı, Kuş, Şimşek 2008)
Resim 28 Mezar Taşı (Afyon-Boyalıköy Öney 1969)
Resim 29 Mezar Taşı (Afyon-Boyalıköy Topbaş 2006)
Resim 30 Şanlıurfa Harran Kapı 20.yüzyıl başı (K.A.C. Creswell Arşivi No: EA. CA.6614)
Resim 31 Şanlıurfa Harran Kapı (Kürkçüoğlu 1998, Alıntı Parlak 2011)
Resim 32 Şanlıurfa Aslanlı Han (KAC Creswell Arşivi No: ICR0576)
Resim 33 Alay Han, Çift gövdeli aslan figürü.
Kaynakça
Tuncer, Akın. Anadolu Türk Dönemi Sanatında Aslan Figürü, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Doktora Tezi, İstanbul, 2012.
Ögel, Semra. Selçuk Sanatında Çift Gövdeli Aslan Figürü, Belleten [TTK Belleten] [Türk Tarih Kurumu Belleten], XXVI. cilt, 103. sayı, 529-538. sayfa, Ankara, 1962.
Yıldırım, Savaş. Aslan-Boğa Mücadelesi Kompozisyonu, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi [DTCF Dergisi], XLIII. cilt, 2. sayı, 1-18. sayfa, Ankara, 2003.
Sönmez, Dilek- Ökul, Kifayet. Anadolu Selçuklu Dönemi Taş İşlemeciliğinde Aslan Figürü, 3. Uluslararası Sanat, Estetik Sempozyumu ve Sergisi Tam Metin Kitabı, 551-560. sayfa, Elazığ, 2019.
Yorumlar
Yorum Gönder