Cehennem, Ahval-i Kıyamet, 1596
Berlin’de bulunan kopyadaki minyatürde üç insan iki zebani figürü bulunur. Zebanilerden birinin elinde ateşli sopa vardır. Diğer zebaninin ağzından ateşler çıkmaktadır. Ayrıca minyatürde iki yılan ve iki akrep bulunur. Günahkarlar erkek olarak betimlenmiştir.
Cehennem, Ahval-i Kıyamet, SK Hafid Efendi 139.
Süleymaniyede bulunan minyatürde üç zebani bulunur. Bu zebanilerden biri kurt biri aslan şeklindedir. Üst tarafta ağzından ateşler saçan bir ejderha vardır. Diğer zebani bu ejderhanın sırtına binmiş şekilde betimlenmiştir. Ejderha üzerinden çıplak günahkarlara işkence yapmaktadır. Yerlerde ateş kümeleri ve yılanlar görünür.
Cehennem, Ahval-i Kıyamet, SK, Süleymaniye
Süleymaniyede’ki minyatürde üç tane zebani, 12 tane insan figürü ve bir ejderha bulunmaktadır. Biri mavi diğeri kırmızı olan iki zebani, çıplak günahkarları ateşe atarken resmedilmiştir. Diğer zebani orta kısımda günahkarlara işkence yapmaktadır. Ejder figürü Osmanlı minyatürlerinde yaygın olarak kullanılmaktadır.
Hz. Muhammed’in Cehennem’i ziyareti, Ahval-i Kıyamet, BSB, Berlin.
Melekler tarafından zincirleri tutulmuş ağzından ateşler saçan bir ejderha görülmektedir. Üst kısımda Hz Muhammed ve ümmeti görünür. Ellerini kaldırış biçimlerinden dua ettikleri anlaşılır.
Cehennem, Ahval-i Kıyamet, BSB, Berlin
Berlin’de bulunan minyatürde beş tane zebani bulunmaktadır. Zebaniler sol, günahkarlar sağ taraftadır. Günahkarlar beyaz giysiler giymiştir. Zebanilerin kıyafetleri için sarı, turuncu, yeşil, kırmızı renkleri kullanılmıştır. Ateşin olduğu minyatürde hayvan figürü yoktur.
Sırat Köprüsü, Ahval Kıyamet,1596
Berlin’de bulunan minyatürde beş adet insan figürü bulunmaktadır. Sol tarafta zebaniler akrep ve yılanlar betimlenmiştir. Cehennem kısmı alevlerle ayrılmıştır. Cennetin tasvir edildiği kısımda ağaçlar ve çiçekler resmedilmiştir.
Cehennem, Ahval-i Kıyamet, Free Library, Philadelphia
Üstte yer alan zebani iki günahkarı aşağıya atarken betimlenmiştir. Zebaninin elinde tuttuğu asanın ucundan alevler yükselir. Alt tarafta alevler içinde günahkarlar görülmektedir. Alevlerin arasında akrep ve yılan gibi hayvanlara yer verilmiştir.
Cehennem Kapısı, Miraçname, Paris Biblioteque Nationale, Turc. 190, f.53
Hz. Muhammed ve Cebrail’in cehennem kapısı önünde, cehennemin bekçisi olan Malik ile karşılaşması resmedilmiştir. Cehennem kapısı alevlerle betimlenmiştir. Hz. Muhammed atı Burak’ın üzerindedir.
Hz. Muhammed’in miraç esnasında cehenneme yaptığı ziyareti gösteren 15. yy İran Minyatürü.
Saçlarını yabancılara gösterdikleri için saçlarından asılan kadınlar kompozisyonun sol kısmındadır. Cehennem bekçisi olan Malik siyah ve başında alevlerle betimlenmiştir. Sağ kısımda Burak’ın üstündeki Hz. Muahmmed ve yanında Cebrail’i görürüz.
Hz. Muhammed’in Miraç yolculuğunu gösteren bir başka İran Minyatürü, 15. yy.
Minyatürün sol kısmında günahkar kadınlar alevler içinde cezalarını çekerken betimlenmiştir. Sahnenin orta kısmında cehennem bekçisi Malik görünür. Ağzından alevler çıkmaktadır. Kompozisyonun sağ kısmında atının üzerinde Hz. Muhammed ve yanında Cebrail vardır.
Cehennem, Miraçname, Paris
Cehennem ağacı olan zakkum resmedilmiştir. Zakkum ağacı Kuran’da ‘‘cehennemin dibinden çıkan ve tomurcukları şeytanların başlarına benzeyen şeklinde betimlenmiştir. Bu minyatürde zakkum ağacı dallarında hayvan ve yaratıklar çizilmiştir. Minyatürde günahkarlara işkence eden zebanilere de yer verilmiştir. Sol üstte Cebrail ve atı Burak’ın üzerinde Hz. Muhammed vardır.
Cehennemdeki Zakkum Ağacı, Ebu Said Miraçnamesi, Herat, 1465, f. 14/2004 v, David Museum, Kopenhag
Bu minyatürde de zakkum ağacının meyveleri olarak çeşitli hayvan başları görülür. Minyatürün alt kısmında cezalarını çeken günahkarlar betimlenmiştir. Sağ tarafta Hz. Muhammed ve Cebrail görülür.
Hz. İdris Cennet ve Cehennemi Ziyareti, Kısas-ı Enbiya, TSM B.249, f. 16b
İdris peygamberin cennet ve cehennemi ziyaretini resmeden minyatürde sağ tarafta alevler içinde günahkarlara işkence eden zebani betimlenmiştir. Sağ taraftaki cennet çiçeklerle ve meleklerle resmedilmiştir.
Cehennem, I.Ahmed Falnamesi, TSM H.1703, f. 21b 1596.
Cehennem genel algılayışa uygun olarak resmedilmiştir. Minyatürün merkezinde zakkum ağacı, etrafında akrep, yılan ejderha ve zebaniler vardır. Zebaniler diğer örneklere oranla daha büyük çizilmiştir.
Son Yargı, Şah Tahmasb Falnamesi, Sachsischen Landesbibliothek (SLUB), E445, f.19b
Cennet ve cehennem bütün bir kompozisyon olarak verilmiştir. Karanlık ateşler içerisindeki cehennem minyatürün alt kısmındadır Cehennemin içinde cezalarını çeken günahkarlar, zebani ve yılan resmedilmiştir. Zebani alevli topuzuyla ayakta ve oldukça büyük çizilmiştir. Üst kısımdaki cennet ise hurileri, ırmağı tuba ağacıyla betimlenmiştir.
Cehennem, Muhammediye, Süleymaniye Kütüphanesi, Basma Bağışlar 03293, 1298 (1880-1881) (Orijinal).
Bir doğa manzarası görünümünde sunulan cehennem, ateş ve dumanlarla Kaplıdır.
Meleklerin Hz. Adem'e secdesi. Külliyat-i Tarih, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, B. 282, vr. 16b.
Meleklerin Hz. Adem’e secdesinin betimlendiği minyatürde secde etmeyen Şeytan da resmedilmiştir. Küçük göl, arkadaki uzun dalları olan ağaç ve renkli çiçekler göze çarpar. Hz. Adem minyatürün sağ tarafında başında tacıyla taht üzerinde resmedilmiştir.
Hz. Âdem ve Hayvanın yasak meyveyi yemeleri. Asarül-Bakiye, Edinburg Üniversite Kitaplıgı, Ms. Arab 161, vr. 48a (Rice, s.115).
Hz. Adem ve Hz. Havva’nın çıplak resmedildiği minyatürde, şeytan ihtiyar bir adam olarak canlandırılmıştır. Şeytan elindeki yasak meyveyi öne uzatır halde tasvir edilmiştir. Sahnenin arka kısmında bir göl ve çeşitli meyve ağaçları vardır.
Hz. Adem ve Havva. Kısas-ı Enbiyâ, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, B. 250, vr. 36a.
Minyatürde tavus kuşu ejderha ve yılan bir arada betimlenmiştir. Bir rivayete göre, Adem cennetten çıkarıldığında kendisiyle birlikte tavus ve yılan da çıkarıldı. Bir başka
rivayette yılanın daha önce güzel görünümlü, dört ayaklı bir hayvan olduğu ancak şeytanın cennete girmesine yardımcı olması nedeniyle ayaklarının yok edildiği yer almaktadır. Minyatürde bu rivayete uygun bir anlatım vardır.
Meleklerin Hz. Adem'e secdesi. Kısas-ı Enbiyâ, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, H. 1226, vr. 8b.
Kapalı mekanda resmedilen Hz. Adem’e meleklerin secde ettiği bir sahne resmedilmiştir. Hz. Adem kompozisyonun ortasında tahtının üzerindedir.
Hz. Adem ve Havva’nın cennette yaratılması. Falnâme, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, H. 1702, vr. 51b.
Minyatürde ilk olarak Adem, Havva ve melekler göze çarpar. Alt kısımda şeytanın tavus kuşunu kandırarak onunla beraber cennete girdiği rivayetine uygun olarak, ejder ve onun sırtında tavuskuşu figürü vardır.
Hz. Adem ve Havva. Falnâme, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, H. 1703, vr. 7b.
Adem ve Havva’nın cennetten çıkarılışının resmedildiği bir minyatürdür. Arka tarafta melek önünde tavus kuşu ve onun önünde de yılan betimlenmiştir. Hz. Havva’nın elindeki başak demeti yasak meyve tasviridir.
Hz. Muhammed'in Miraç'da cennete girişi. Miraçname, Bibliotheque Nationale, Turc. 190, vr. 47b (Seguy, levha 40)
Hz. Muhammed’in miraç yolculuğu sırasında cennete yaptığı ziyareti konu eden bir minyatürdür. Figür olarak Hz. Muhammed, melekler, Cebrail ve Burak vardır. Arkada cennetteki bal, süt, şarap akan nehirler betimlenmiştir.
Cennette huriler. Miraçname, Bibliotheque Nationale, Tıırc. 190, vr. 49a (Seguy, levha41).
Cennette dolaşan hurilerin resmedildiği bir minyatürdür. Mavi gökyüzü, renkli çiçekler ve ortadan akan bir dere bulunmaktadır. Sağ üst tarafta Cebrail, Hz Muhammed ve atı Burak görülmektedir.
Cennette hurilerin develere binmesi. Miraçname, Bibliothcque Nationale Turc. 190, vr. 49b (Seguy, levha 42).
Develer üzerinde seyir halinde olan hurilerin resmedildiği bir minyatürdür. Arka planda çiçek açmış ağaçlar ve dallara tünemiş kuşlar görülür.
Miraç'da Hz. Muhammed'e Hz. Ömer'in cennetteki köşkünün gösterilmesi. Miraçnme, Bibliotheque Nationale, Turc. 190, vr. 51a. (Seguy, levha 43).
İçinde dört hurinin bulunduğu bir köşk betimlenmiştir. Rivayette, bu köşkün kime ait olduğu sorulduğunda, hurilerin, Hz. Ömer'in olduğunu söyledikleri aktarılmaktadır. Minyatür rivayete uygun olarak resmedilmiştir.
Arka sol tarafta ağaçlar içinde yer alan kubbeli yapı görünmektedir. Kubbeli yapının altından nehirler akar. Buradaki cennet betimlemesi, Kur’an-ı Kerim’deki “İnanıp iyi işler yapanları, cennette altlarından ırmaklar akan odalara yerleştiririz.” ayetiyle örtüşmektedir.
Cennet. Ahval-ı Kıyamet, Philadelphia-Free Library Rare Book L Ms O, T7 (Prof Dr. Günsel RENDA arşivinden).
Ortada köşk bulunan minyatürde birbiriyle konuşan insan figürleri görülür.
Cennet. Ahval-ı Kıyamet, Berlin-Staatsbibliothek Ms. Or. Oct. 1596, yr. 49a
Köşk içinde bir Huri ve karşısında da erkek figürleri vardır. Ellerini kaldırışlarından dua ettikleri anlaşılmaktadır. Arka planda açan çiçekler görünür.
Cennet Falnâme, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, H.1702, vr. 55b.
Cennette neşeli bir bahar günü betimlenmiştir. Detaylar oldukça fazladır. Birbiriyle konuşan insanlar ve melek figürü vardır. Cennetin köşkleri renkli ve çiçeklerin arasında betimlenmiştir.
Cennette bir köşk. Muhammediye, s. 382
Bu gravürlerde cennetteki bir köşk betimlenmiştir. Eserin metninde yer verilen rivayet şöyledir: Allah cennet içinde kızıl yakuttan yetmiş bin şehir yarattı. Her şehre yetmiş bin köşk bina etti. Her köşkün içinde, üzerinde güzel bir hun olan yeşil cevher zebercedden taht yarattı". Gravürde, dönemin beğenisine uygun bir köşk resmedilmiştir.
Yaman, B. (2008). ‘‘Türk Minyatür Sanatında Cennet’’ ,Belleten, c. LXXII, sayı 263, Ankara.
İNAL, G. (1995) Türk Minyatür Sanatı (Başlangıcından Osmanlılara Kadar), Türk Tarih Kurumu, Ankara.
AND, M. (2007), ‘‘Minyatürlerle Osmanlı-İslam Mitologyası’’, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
Yorumlar
Yorum Gönder