Tokat Evleri genellikle iki katlı plan şeması göstermektedir. Bunlardan zemin kat yani hayat Türk ev mimarisinde olduğu gibi üretim işlerinin görüldüğü yerdir. Üst kat ise yine aynı şekilde konaklama işlevinin görüldüğü yerdir. İslam gelenekleri ve Türk ev mimarisinin genel kuralları doğrultusunda bu evlerin dışa açılan kısmı üst kattır. Tokat evlerinde bu iki kat arasında yöreye has adıyla “bölme” adı verilen ve genellikle kışın oturmak için kullanılan ara kat vardır.
Tokat evlerinde görülen plan tipleri: İki yüzlü iç sofalı plan tipi, üç taraflı odalı dış sofalı plan tipi, dış ve köşe sofalı plan tipi şeklinde üçe ayrılmaktadır. “18. yüzyıl başlarında Tokat’ta bulunan Tournefort’a göre Tokat evleri çok iyi yapılmıştır ve çoğu iki katlıdır. Sokaklarda yağmur sularının evlerinin bodrumuna dolmaması için kaldırımların yapıldığını ve su kaynaklarının zengin oluşundan dolayı her evin kendi çeşmesi olduğunu ifade etmektedir.”
Tokat evlerinde ana malzeme ahşap iskelet arasına kerpiç malzeme ve üzerine sıva şeklindedir. Kullanılan teknik ise bağdadi tekniğidir. Evlerde temel seviyesinde taş malzeme kullanılmakta, sonra ahşap kiriş ve direklerle taşıyıcı iskelet oluşturulmakta, bu iskelet yine ahşap dilmelerle birbirlerine birleştirilmekte, bunların arasına da kerpiç malzeme yerleştirilmekte ve üzerleri sıvanmaktadır.
Tokat evlerinde süsleme evin belirli yerlerinde görülmektedir. Tavanlarda, dolap kapaklarında ve oda kapılarında süsleme görülmektedir. Tokat evlerinde ahşap, kalemişi, ve alçıyla süslemeler yapılmıştır. Ahşap genellikle tavan süslemelerinde görülmektedir. Tavanlarda ahşap ile düz ve yuvarlak konturlar ile geometrik şekiller oluşturulmaktadır. Ahşabın tavan haricinde dolap kapaklarında da süsleme amaçlı olarak kullanıldığı görülmektedir. Teknik olarak genellikle ajur, kabartma ve eğri kesim teknikleri kullanılmıştır. Kalem işi süslemede genellikle ahşap, bazen de sıva üzerinde görülmektedir. Alçı ise evlerin odalarında niş kemer kavislerinde, şöminelerde ve tepe pencerelerinde genellikle şebeke şeklinde görülmektedir.
Tokat Evleri, Türk Evi Karakterini taşıyan evlerdir. Evlerin genelinde bir geniş manzara arzusu söz konusudur. Evlerde cephelerde farklı tiplerde çıkmalar görülmektedir. Evlerin genelinde üst katlarda yine farklı tiplerde sofalar vardır. Evlerde ortada yer alan ara katlar daha çok kışlık olarak kullanılmaktadır. Bundan dolayı üst katlara oranla daha basık yapılmışlardır. Burada mutfak ve kiler vardır. Üst kat ise bu ara katlara oranla yazlık, daha aydınlık ve geniş mekanlardır. Evlerde malzeme olarak ahşap karkas arası kerpiç dolgu malzeme kullanılmaktadır. İç mekanda ise ahşap malzeme kullanılmıştır. Evler kiremit kaplı beşik yada kırma çatıyla örtülüdür. Evlerin cephelerinde ahşap malzemeyle yapılmış dikdörtgen formlu pencereler vardır. Ayrıca bazı evlerde pencerelerde kapaklar görülmektedir. İç mekanda kalem işi, alçı ve ahşap işçiliği şeklinde süsleme görülmektedir.
Değerlendirme
1-Tokat Evleri genellikle iki katlıdır.
2-Zemin katlar genellikle tabanı taş döşemeli taşlık kısmı vardır. Taşlık dışında kiler, ambar, depo, ocak ve fırın gibi gibi yardımcı mekanlar vardır.
3-Evlerin genelinde zemin ile üst kat arasında bir “Ara kat” vardır.
4-Burası kışın oturmak için olduğundan daha basıktır.
5-Genellikle “İşlik” iş evi denilen bir mekanları vardır. Bunlar zeminde veya ara katlarda olabilir.
Tokat evlerinde görülen plan tipleri: İki yüzlü iç sofalı plan tipi, üç taraflı odalı dış sofalı plan tipi, dış ve köşe sofalı plan tipi şeklinde üçe ayrılmaktadır. “18. yüzyıl başlarında Tokat’ta bulunan Tournefort’a göre Tokat evleri çok iyi yapılmıştır ve çoğu iki katlıdır. Sokaklarda yağmur sularının evlerinin bodrumuna dolmaması için kaldırımların yapıldığını ve su kaynaklarının zengin oluşundan dolayı her evin kendi çeşmesi olduğunu ifade etmektedir.”
Tokat evlerinde ana malzeme ahşap iskelet arasına kerpiç malzeme ve üzerine sıva şeklindedir. Kullanılan teknik ise bağdadi tekniğidir. Evlerde temel seviyesinde taş malzeme kullanılmakta, sonra ahşap kiriş ve direklerle taşıyıcı iskelet oluşturulmakta, bu iskelet yine ahşap dilmelerle birbirlerine birleştirilmekte, bunların arasına da kerpiç malzeme yerleştirilmekte ve üzerleri sıvanmaktadır.
Tokat evlerinde süsleme evin belirli yerlerinde görülmektedir. Tavanlarda, dolap kapaklarında ve oda kapılarında süsleme görülmektedir. Tokat evlerinde ahşap, kalemişi, ve alçıyla süslemeler yapılmıştır. Ahşap genellikle tavan süslemelerinde görülmektedir. Tavanlarda ahşap ile düz ve yuvarlak konturlar ile geometrik şekiller oluşturulmaktadır. Ahşabın tavan haricinde dolap kapaklarında da süsleme amaçlı olarak kullanıldığı görülmektedir. Teknik olarak genellikle ajur, kabartma ve eğri kesim teknikleri kullanılmıştır. Kalem işi süslemede genellikle ahşap, bazen de sıva üzerinde görülmektedir. Alçı ise evlerin odalarında niş kemer kavislerinde, şöminelerde ve tepe pencerelerinde genellikle şebeke şeklinde görülmektedir.
Tokat Evleri, Türk Evi Karakterini taşıyan evlerdir. Evlerin genelinde bir geniş manzara arzusu söz konusudur. Evlerde cephelerde farklı tiplerde çıkmalar görülmektedir. Evlerin genelinde üst katlarda yine farklı tiplerde sofalar vardır. Evlerde ortada yer alan ara katlar daha çok kışlık olarak kullanılmaktadır. Bundan dolayı üst katlara oranla daha basık yapılmışlardır. Burada mutfak ve kiler vardır. Üst kat ise bu ara katlara oranla yazlık, daha aydınlık ve geniş mekanlardır. Evlerde malzeme olarak ahşap karkas arası kerpiç dolgu malzeme kullanılmaktadır. İç mekanda ise ahşap malzeme kullanılmıştır. Evler kiremit kaplı beşik yada kırma çatıyla örtülüdür. Evlerin cephelerinde ahşap malzemeyle yapılmış dikdörtgen formlu pencereler vardır. Ayrıca bazı evlerde pencerelerde kapaklar görülmektedir. İç mekanda kalem işi, alçı ve ahşap işçiliği şeklinde süsleme görülmektedir.
Değerlendirme
1-Tokat Evleri genellikle iki katlıdır.
2-Zemin katlar genellikle tabanı taş döşemeli taşlık kısmı vardır. Taşlık dışında kiler, ambar, depo, ocak ve fırın gibi gibi yardımcı mekanlar vardır.
3-Evlerin genelinde zemin ile üst kat arasında bir “Ara kat” vardır.
4-Burası kışın oturmak için olduğundan daha basıktır.
5-Genellikle “İşlik” iş evi denilen bir mekanları vardır. Bunlar zeminde veya ara katlarda olabilir.
6-Tek katlı evlerde ve bahçe içinde bulunan evlerde genellikle yardımcı mekanların bulunduğu ve “İşliğin” bulunduğu ayrı binalar ihtiva eder.
7-Evlerin odaları, girişte pabuçluk, sedirler, ocak, yüklük, dolaplar, sergen ve lambalıklar Türk odasının elemanları olarak karşımıza çıkar.
Mustafa Süsoy Evi
Tokatta Devegörmez mahallesinde bulunur. İki katlı evin genel planı ‘U’ şeklindedir. Alt ve üst kat iki yüzlü, iç sofalı plan tipindedir. Malzeme olarak ahşap karkas arası kerpiç dolgudur. Alaturka kiremit kaplı kırma çatılıyla örtülüdür. Halk arasında Atatürk evi olarak da anılır. Genel planlaması, standart Tokat evleri şemasından biraz farklıdır. Diğer evlerde zemin katın bir bölümünü işgal eden ve kapalı olan taşlık burada, ön cephede çıkıntı yapan iki köşe mekanının arasına giriş kuruluşu yerleştirilerek, üstü açık küçük bir ön avlu haline dönüştürülmüştür. Üst kat haremlik ve selamlık olarak ikiye ayrılır. Bir kapıyla birbirine bağlıdır. Tavan ve döşeme ahşaptan yapılmıştır. Dışta çıkmalarla dışarı taşırılmıştır. Simetrik bir görünümü vardır. Arkada bol sayıda pencereye yer verilmiştir. Dolaplar sade tutulmuştur.
Resim 1
7-Evlerin odaları, girişte pabuçluk, sedirler, ocak, yüklük, dolaplar, sergen ve lambalıklar Türk odasının elemanları olarak karşımıza çıkar.
Mustafa Süsoy Evi
Tokatta Devegörmez mahallesinde bulunur. İki katlı evin genel planı ‘U’ şeklindedir. Alt ve üst kat iki yüzlü, iç sofalı plan tipindedir. Malzeme olarak ahşap karkas arası kerpiç dolgudur. Alaturka kiremit kaplı kırma çatılıyla örtülüdür. Halk arasında Atatürk evi olarak da anılır. Genel planlaması, standart Tokat evleri şemasından biraz farklıdır. Diğer evlerde zemin katın bir bölümünü işgal eden ve kapalı olan taşlık burada, ön cephede çıkıntı yapan iki köşe mekanının arasına giriş kuruluşu yerleştirilerek, üstü açık küçük bir ön avlu haline dönüştürülmüştür. Üst kat haremlik ve selamlık olarak ikiye ayrılır. Bir kapıyla birbirine bağlıdır. Tavan ve döşeme ahşaptan yapılmıştır. Dışta çıkmalarla dışarı taşırılmıştır. Simetrik bir görünümü vardır. Arkada bol sayıda pencereye yer verilmiştir. Dolaplar sade tutulmuştur.
Resim 1
Resim 2
Resim 3
Uşak Evlerinden Örnekler
Tokat Yağcıoğlu Konağı
19.yy Ortaları
Yeri: Hoca Ahmet Mah. Hoca Ahmet Sok.
Resim 4
Resim 5
Uşak Evlerinden Örnekler
Tokat Yağcıoğlu Konağı
19.yy Ortaları
Yeri: Hoca Ahmet Mah. Hoca Ahmet Sok.
Resim 4
Resim 5
Resim 6
Tokat Latifoğlu Konağı
19.yy
Yeri: Ali Paşa Mah. Gazi Osman Paşa Bulvarı No: 207
Resim 7
Resim 8
Resim 9
Tokat Cevdet Erek Evi
1331/1903
Yeri: Beyhamam Sok. No. 33
Resim 10
Tokat Fatma Ercan Evi
19.yy sonu-20.yy başı
Yeri: Horuç Hamam Sok.
Resim 11
Tokat Madımaklar Evi
19.yy ortaları
Yeri: Ali Paşa Hamam Sok. No.10
"Madımağın Celal'in Evi" olarak bilinir. Özgün durumunda bodrum üzerine zemin+ ara kat+bir katlıdır. Yapıya, üç kademeli cephenin orta kademesinde yer alan ahşap tek kanatlı kapıyla girilmektedir. Kapının iki yanında dikdörtgen kesitli birer pencereyle kapı üzerinde bir aydınlık penceresi yer almaktadır. Kapının sağındaki kademede ikişerli üst üste yerleştirilmiş dört pencere bulunmaktadır. Soldaki kademedeki pencere, genişletilerek değiştirilmiştir. Girişin sağında süslemesiz sade bir oda, solunda ise başoda denilen zengin süslemelere sahip bir oda bulunmaktadır.
Başodanın ahşap tavan göbeği, ahşap dolap kapakları ve alçı tavan eteğinde kalem işi süslemeler dikkati çekmektedir. Tavanı kasetleme tekniğinde süslenmiş odaya giriş kısmında duvarın üst yüzeyinde üç pano halinde İstanbul tasviri işlenmiştir. Panoların altında yer alan ahşap dolap kapaklarına kalem işi tekniğinde bitkisel bezemeler yapılmıştır.
Giriş kısmındaki dar holden mutfak, banyo ve tuvalete geçilmektedir. Giriş holünden basamaklarla ara kattaki gece holüne çıkılır. Burada holün iki yanında birer oda yer almaktadır. Sağdaki odanın tavan göbeğinde ve dolap kapaklarında ahşap işçiliği, ocakta ise alçı işçiliği örnekleri görülmektedir. Bu kattan ahşap merdivenlerle çıkılan birinci kat, geçirdiği yangın sonucu tamamen yıkılmış olup çatı birinci kat döşemesinin üzerine oturtulmuştur.
Evin bodrumunda ise arka cepheden ışık alan ve mahzen olarak kullanılan iki oda mevcuttur. Yapı alaturka kiremitle kaplı beşik çatıyla örtülüdür. Ahşap karkas arası kerpiç dolgu tekniğinde inşa edilmiş evin bahçesinde, döneminden kalma çeşme bulunmaktadır.
Resim 12
Resim 13
Resim 14
Resim 15
Resim 16
Resim 17
Resim 18
Resim 19
1. Akın, Emine Saka, (2009) Tokat Kenti’nin Fiziksel Gelişimi, Anıtsal ve Sivil Mimari Örneklerinin Analizi ve Değerlendirilmesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon
2. Akın, Emine Saka, (2010) “Tokat Geleneksel Evlerinin Beyhamam ve Bey Sokak Örneğinde İncelenmesi” Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 2, Sayfa 167-189, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon
3. Akok, Mahmut, (1958) “Tokat Şehrinin Eski Evleri”, Yıllık Araştırmalar Dergisi Sayı 2, Sayfa 129-151 Ankara Üniversitesi, Ankara.
4. ÇAL, Halil (1986). “Tokat Evleri” Türk Tarihinde ve Kültüründe Tokat Sempozyumu, Sayfa 365-381
5. Gündoğdu, Hamza, (2006) Tarihi Yaşatan İl Tokat, Ankara
6. Seçkin, Adnan, (2010) Tokat Zile’de Geleneksel Evlerden Örnekler Koruma Sorunları ve Öneriler, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kadir Has Üniversitesi, İstanbul
7. Selçuk, Mehmet Fatih, (2008) Tokat Niksar Geleneksel Mimaride Renk Araştırması, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi, Edirne
Tokat Latifoğlu Konağı
19.yy
Yeri: Ali Paşa Mah. Gazi Osman Paşa Bulvarı No: 207
Resim 7
Resim 8
Resim 9
Tokat Cevdet Erek Evi
1331/1903
Yeri: Beyhamam Sok. No. 33
Resim 10
Tokat Fatma Ercan Evi
19.yy sonu-20.yy başı
Yeri: Horuç Hamam Sok.
Resim 11
Tokat Madımaklar Evi
19.yy ortaları
Yeri: Ali Paşa Hamam Sok. No.10
"Madımağın Celal'in Evi" olarak bilinir. Özgün durumunda bodrum üzerine zemin+ ara kat+bir katlıdır. Yapıya, üç kademeli cephenin orta kademesinde yer alan ahşap tek kanatlı kapıyla girilmektedir. Kapının iki yanında dikdörtgen kesitli birer pencereyle kapı üzerinde bir aydınlık penceresi yer almaktadır. Kapının sağındaki kademede ikişerli üst üste yerleştirilmiş dört pencere bulunmaktadır. Soldaki kademedeki pencere, genişletilerek değiştirilmiştir. Girişin sağında süslemesiz sade bir oda, solunda ise başoda denilen zengin süslemelere sahip bir oda bulunmaktadır.
Başodanın ahşap tavan göbeği, ahşap dolap kapakları ve alçı tavan eteğinde kalem işi süslemeler dikkati çekmektedir. Tavanı kasetleme tekniğinde süslenmiş odaya giriş kısmında duvarın üst yüzeyinde üç pano halinde İstanbul tasviri işlenmiştir. Panoların altında yer alan ahşap dolap kapaklarına kalem işi tekniğinde bitkisel bezemeler yapılmıştır.
Giriş kısmındaki dar holden mutfak, banyo ve tuvalete geçilmektedir. Giriş holünden basamaklarla ara kattaki gece holüne çıkılır. Burada holün iki yanında birer oda yer almaktadır. Sağdaki odanın tavan göbeğinde ve dolap kapaklarında ahşap işçiliği, ocakta ise alçı işçiliği örnekleri görülmektedir. Bu kattan ahşap merdivenlerle çıkılan birinci kat, geçirdiği yangın sonucu tamamen yıkılmış olup çatı birinci kat döşemesinin üzerine oturtulmuştur.
Evin bodrumunda ise arka cepheden ışık alan ve mahzen olarak kullanılan iki oda mevcuttur. Yapı alaturka kiremitle kaplı beşik çatıyla örtülüdür. Ahşap karkas arası kerpiç dolgu tekniğinde inşa edilmiş evin bahçesinde, döneminden kalma çeşme bulunmaktadır.
Resim 12
Resim 13
Resim 14
Resim 15
Resim 16
Resim 17
Resim 18
Resim 19
1. Akın, Emine Saka, (2009) Tokat Kenti’nin Fiziksel Gelişimi, Anıtsal ve Sivil Mimari Örneklerinin Analizi ve Değerlendirilmesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon
2. Akın, Emine Saka, (2010) “Tokat Geleneksel Evlerinin Beyhamam ve Bey Sokak Örneğinde İncelenmesi” Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 2, Sayfa 167-189, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon
3. Akok, Mahmut, (1958) “Tokat Şehrinin Eski Evleri”, Yıllık Araştırmalar Dergisi Sayı 2, Sayfa 129-151 Ankara Üniversitesi, Ankara.
4. ÇAL, Halil (1986). “Tokat Evleri” Türk Tarihinde ve Kültüründe Tokat Sempozyumu, Sayfa 365-381
5. Gündoğdu, Hamza, (2006) Tarihi Yaşatan İl Tokat, Ankara
6. Seçkin, Adnan, (2010) Tokat Zile’de Geleneksel Evlerden Örnekler Koruma Sorunları ve Öneriler, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kadir Has Üniversitesi, İstanbul
7. Selçuk, Mehmet Fatih, (2008) Tokat Niksar Geleneksel Mimaride Renk Araştırması, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi, Edirne
Yorumlar
Yorum Gönder